Chất độc của cá, Tetrodotoxin tập trung ở da, ruột, gan, cơ bụng, tinh hoàn và nhiều nhất ở trứng cá, vì vậy con cái độc hơn con đực và đặc biệt mùa sinh sản. Tetrodotoxin là một loại độc tố thần kinh cực độc, gấp hơn 1000 lần so với Cyanua. Khi đun sôi ở nhiệt độ 100°C trong 6 giờ độc tố Tetrodotoxin mới giảm đi 50%, nó chỉ mất đi khi đun sôi ở 200°C trong 10 phút. Như vậy, nếu chỉ đun nấu thông thường, ngộ độc cá nóc vẫn có thể xảy ra, do độc tố chưa bị phá huỷ hết. Khi phơi khô, chế biến thông thường độc tố chưa bị phá huỷ nên vẫn gây ngộ độc.

II. TRIỆU CHỨNG KHI TRÚNG ĐỘC CÁ NÓC

Người ăn phải cá nóc có độc tố Tetrodotoxin, sau 5 phút đến 3 - 4 giờ mới xuất hiện cảm giác ngứa ở miệng; môi, lưỡi tê, khó chịu. Tiếp theo thấy mệt mỏi, chóng mặt, choáng váng, cảm giác như nghẹt thắt lồng ngực, vã mồ hôi, tiết nước dãi, sùi bọt mép, nói khó, nuốt khó, mặt ủng đỏ, đau bụng, buồn nôn, nôn, run giật, cứng hàm, cứng lưỡi, chi dưới yếu, đồng tử co, liệt vận động nhãn cầu. Trường hợp nặng xuất hiện liệt toàn thân, người mềm ra, chân tay mất khả năng vận động, da tím tái, nhiệt độ và huyết áp giảm, khó thở, cuối cùng liệt cơ hô hấp, truỵ tim mạch và tử vong. Tỷ lệ tử vong rất cao (60%) nếu cấp cứu chậm.

III. BIỆN PHÁP PHÒNG NGỪA NGỘ ĐỘC DO CÁ NÓC

1. Đối với ngư dân

- Nhận biết được các loại cá nóc và loại bỏ ngay cá nóc ra khỏi các loại cá khác khi kéo lưới, từ các tàu hoặc thu gom cá tại bãi cát.

- Không bán cá nóc và các sản phẩm từ cá nóc.

2. Đối với người chế biến cá

- Không phơi khô cá nóc lẫn cá thường để bán.

- Không làm chả cá nóc để bán.

- Không làm cá nóc đông lạnh hoặc bất cứ hình thức nào để bán.

- Loại bỏ cá nóc trước khi chế biến các sản phẩm từ cá.

3. Đối với người buôn bán cá

- Không buôn, bán cá nóc, sản phẩm chế biến từ cá nóc.

- Phải cam kết trước cơ quan quản lý về sản phẩm cá của mình là không có cá nóc.

4. Đối với chính quyền các cấp

- Chỉ đạo cơ quan y tế, thủy sản, thương mại và các ngành có liên quan thực hiện đầy đủ các quy định của pháp luật trong việc phối hợp phòng chống ngộ độc cá nóc giữa y tế và thủy sản.

- Xử lý nghiêm minh đối với hành vi cố tình sơ chế, chế biến, kinh doanh cá nóc làm thực phẩm cho người.

5. Đối với ngành y tế

- Phối hợp các cơ quan có liên quan tuyên truyền giáo dục cho nhân dân, đặc biệt là ngư dân về tính độc hại của cá nóc, không sử dụng cá nóc làm thực phẩm.

- Ban hành phác đồ xử lý ngộ độc do cá nóc.

6. Đối với ngành thủy sản

- Tuyên truyền giáo dục cho ngư dân về độc hại cá nóc, không thu hoạch và sử dụng, kinh doanh cá nóc làm thực phẩm.

- Nghiên cứu về độc tố cá nóc, cách nhận dạng, phân loại cá nóc.

7. Đối với người tiêu dùng

- Không ăn cá nóc với bất kể hình thức nào.

- Khi ăn phải cá nghi ngờ là cá nóc: Nếu xuất hiện dấu hiệu ngứa họng, tê môi, tê lưỡi, tê bàn tay thì gây nôn ngay bằng ngoáy thành sau họng, uống thuốc giải độc (than hoạt và Sorbitol), đồng thời phải đến ngay cơ sở y tế để được cấp cứu kịp thời.

Hà Liên (tổng hợp)